Kard. H. E. Manning, Arcybiskup Westminsteru

The four great evils of the day, Londyn 1871

WYKŁAD I.

Bunt intelektu przeciwko Bogu.

Wszelako Syn Człowieczy gdy przyjdzie, czyż znajdzie wiarę na ziemi? z Ewangelii św. Łukasza XVIII. 8

Poprzez to pytanie nasz Boski Pan chce, abyśmy zrozumieli, że kiedy przyjdzie, znajdzie wielu nie wierzących, wielu upadłych z wiary. Zapowiada, że będą odstępstwa; a jeśli odstępstwa, dlatego On nadal znajdzie prawdę; ale znajdzie też tych, którzy odpadli. I właśnie to wyraźnie prorokował Duch Święty, mówiąc przez Apostoła, Św. Pawła: „A Duch jawnie powiada, że w czasach ostatecznych odstąpią niektórzy od wiary, przystając do duchów błędu i do nauk czartowskich.”. (1 Tym. IV 1). I ponownie, Św. Jan mówi: „Syneczkowie, ostateczna godzina jest: a jak słyszeliście, że antychryst idzie, i teraz wielu antychrystów nastało: stąd wiemy, że jest ostatnia godzina.” (1 Jan II 18). Zatem znaczenie tych słów naszego Pana jest takie- nie znaczy to, że kiedy przyjdzie, nie znajdzie Kościoła, który założył w całej pełni jego mocy i wiary, którą objawił w całej pełni jego doktryny. „Nie może się ukryć miasto położone na górze”. Święty Kościół katolicki jest „światłością świata” i tak będzie do końca. Nigdy nie może być oddzielony od swojej Boskiej Głowy w niebie.
Duch Prawdy, który przyszedł w dniu Pięćdziesiątnicy, zgodnie z obietnicą naszego Boskiego Pana, pozostanie z nim na wieki: dlatego też, kiedy Syn Boży przyjdzie na koniec świata, będzie tam Jego Kościół, jak na początku, w skali jego Boskiego autorytetu, w pełni jego Boskiej wiary i niezmienności jego nauczania. Znajdzie wtedy światło jaśniejące na próżno pośród wielu, którzy dobrowolnie będą ślepi; nauczyciel pośród tłumów, z których wielu będzie dobrowolnie głuchych; będą mieli oczy, a nie będą widzieć; i uszy, a nie usłyszą; i serca, które nie rozumieją. Jak było przy Jego pierwszym przyjściu, tak będzie przy Jego drugim przyjściu. Takie jest zatem jasne znaczenie słów naszego Pana.
A teraz, zanim przejdę do tego tematu, chciałbym powiedzieć słowo o przesądzie, który, co dziwne, przenika tych, którzy chcą wierzyć, ale niewiele więcej. Albowiem w swoim niedowierzaniu umysł ludzki może popaść w największą ze wszystkich łatwowierności; a jednym z łatwowiernych przesądów tych dni jest to: że wiara i rozum są sprzeczne; że ludzki rozum, poddając się wierze, staje się karłowaty; że wiara koliduje z prawami rozumu; że jest pogwałceniem jego prerogatyw i pomniejszeniem jego doskonałości. Teraz nazywam to czystym przesądem; a ci, którzy szczycą się tym, że są ludźmi oświecenia i wysokiego intelektu, lub, jak ostatnio słyszeliśmy, w języku współczesnego gnostycyzmu, „ludźmi kultury”, są w końcu zarówno łatwowierni, jak i przesądni.

Bóg, który jest doskonałą i nieskończoną inteligencją – to jest nieskończonym i doskonałym rozumem – stworzył człowieka na Swoje podobieństwo i dał mu rozsądną inteligencję, taką jak Swojej własnej. Tak jak twarz w lustrze odpowiada twarzy patrzącego, tak inteligencja człowieka odpowiada inteligencji Boga. To jest Jego własne podobieństwo.

Czym więc jest Objawienie wiary, jeśli nie oświecenie Boskiego rozumu wylewane na rozum ludzki? Objawienie wiary nie jest odkryciem, którego rozum ludzki dokonał dla siebie przez indukcję, dedukcję, analizę, syntezę, proces logiczny lub chemię eksperymentalną. Objawienie Wiary jest odkryciem samego siebie przez Boski Rozum, odsłonięciem Boskiej Inteligencji i wypływającym z niej oświeceniem rzuconym na inteligencję człowieka; a jeśli tak, to zapytałbym, jak może istnieć zmienność lub niezgoda? W jaki sposób oświecenie Wiary może pomniejszyć rangę ludzkiego rozumu? Jak można ingerować w jego prawa? Jak można naruszyć jej prerogatywy? Czyż prawda nie jest odwrotnością tego wszystkiego? Czy nie jest to fakt, że ludzki rozum zostaje udoskonalony i wyniesiony ponad siebie przez oświecenie Wiary?

W historii ludzkości były trzy okresy rozwoju ludzkiego rozumu. Pierwszy okres był, kiedy rozum ludzki wędrował samotnie, bez objawienia, jak to widzimy w świecie pogańskim, a zwłaszcza wśród dwóch najbardziej uprawianych ras pogańskiego świata; Mam na myśli Greka i Rzymianina. Drugi okres to okres, w którym rozum ludzki, otrzymując światło objawienia, kroczył pod przewodnictwem wiary; to znaczy przez objawienie dawnego Boga Swoim prorokom oraz przez Jego objawienie poprzez wcielenie Jego Syna w chrześcijaństwie. Wreszcie, nadchodzi okres – nie dla całego świata, nie dla Kościoła Bożego, ale dla jednostek, ras i narodów – odejścia od wiary, w którym ludzki rozum będzie musiał ponownie wędrować samotnie, bez przewodnika i pewności; nie tak jak wcześniej, ale jak będę zmuszony później pokazać, w gorszym stanie, w stanie, który w rzeczywistości jest karłowatym i degradującym ludzką inteligencję.

Zatem pierwszym stanem, w którym rozum człowieka błądził bez objawienia, był stan świata pogańskiego. Nie mieli wiedzy o Bogu, z wyjątkiem niejasnej tradycji, która pojawiła się niejasno od początku. Ale stan ludzkiego rozumu w wierze jest stanem wzniosłym i szlachetniejszym. Żaden człowiek nie może czytać Starego Testamentu – Księgi Psalmów, Księgi Przysłów, „nie wspominając o proroctwach Starego Testamentu – nie spostrzegając od razu, że w najbardziej rozbudowanej literaturze Grecji i Rzymu nie ma nic który pod względem intelektualnego wzniesienia, wyrafinowania i potęgi jest z nimi porównywalny. Przechodząc do okresu chrześcijaństwa, mogę jednym słowem powiedzieć, że historia postępu i doskonałości ludzkiego intelektu jest historią samego chrześcijaństwa; i że chrześcijaństwo podniosło, kultywowało, rozwinęło, ożywiło i udoskonaliło ludzki intelekt.
Wreszcie dochodzimy do okresu, o którym mam teraz mówić. Święty Paweł, pisząc do Tesaloniczan, mówi: „abyście nieprędko dali się od¬wieść od przekonania waszego, ani zastraszyć czy to przez ducha, czy przez mowę, czy przez list jakby przez nas posłany, jakoby już nadchodził dzień Pański” ponieważ, mówi, że „ pierwej bowiem przyjdzie odstępstwo, i będzie objawiony człowiek grzechu, syn zatracenia, który się sprzeciwia, i wynosi się ponad wszystko, co zowią Bogiem, albo czemu cześć oddają, tak że usiądzie w świątyni Boga, okazując się jakoby był Bogiem. (2 Tes. IV 2-4).

Otóż, nie mam zamiaru wchodzić w kwestię, kiedy ten dzień nadejdzie; to nie jest część przesłania, które mi powierzono. Nie zamierzam też ujawniać niespełnionych proroctw o człowieku grzechu. Ale z tego listu biorę jedno słowo i jedną myśl. Zanim nadejdzie ten dzień, będzie „bunt”. Teraz bunt oznacza bunt, powstanie, odrzucenie posłuszeństwa i ustanowienie w jego miejsce autorytetu. Spróbuję przybliżyć wam znaki i oznaki tego powstania lub buntu intelektu ludzi, którzy byli kiedyś chrześcijanami, i pokazać, że inteligencja narodów chrześcijańskich zaczęła w tych ostatnich wiekach przejawiać zjawiska i znaki odejścia od wiary, które choć w żaden sposób nie może wpłynąć na niezmienność, stabilność i niezniszczalną pewność objawienia prawdy, tak samo jak ślepota nie może zaciemnić słońca w południe, niemniej jednak pokazuje, że istnieje prąd niosący umysły ludzi z dala od wiary w Chrystusa i Boga w ciemności niewiary.

CDN